Słowo gluten jest coraz częściej słyszane w obecnych czasach. Nie wszyscy jednak do końca wiedzą co ono dokładnie znaczy. Wiele osób, nawet ci mniej zorientowani, kojarzoną gluten z dietą albo z jedzeniem, w którym się znajduje. Jest to najbardziej właściwe spojrzenie w tej kwestii. Nie mniej jednak warto jest, bardziej zagłębić się w temat, tym bardziej że wiele produktów dostępnych w czasach jest bezglutenowych. W takim razie, czym właściwie jest gluten?
Co to jest gluten i w czym występuje?
Najprościej jest to białko roślinne w pszenicy, życie, owsie oraz jęczmieniu. Bardziej złożona definicja mówi o połączeniu białek gliadyny i gluteiny. Dzięki temu można wytwarzać różnego rodzaju ciasta, ponieważ wpływa on na dającą się formować kleistą masę. W tym wypadku pszenica głównie zaliczana jest do węglowodanów, jednak w granicach 15% posiada białko, w którym gluten występuję aż w 80%.
Gluten występuje w wielu produktach, dlatego, że wspomniana wcześniej pszenica, żyto lub owies to składnik wielu tradycyjnych potraw. Produkty, zawierające go w swoim składzie to między innymi: pieczywo, kasze, wyroby cukiernicze, makarony, kiełki zbóż, piwo, kawa zbożowa, płatki zbożowe, niektóre przyprawy, czekolada, majonez oraz musztarda, a nawet wędliny, jogurty czy warzywa dostępne w puszce. Jak widać, lista jest dosyć długa, a na nich lista się nie kończy. Należy dokładnie czytać etykiety produktów, ponieważ gluten może również występować w lekach oraz innych suplementach. Oczywiście są produkty, które nie zawierają w sobie glutenu, dzięki temu można zastępować nimi swoją dietę. Do takich należą m.in.: ryż, kukurydza, proso, rośliny strączkowe, komosa ryżowa, ziemniaki, owoce, warzywa, mięso, ryby, mleko, oliwa lub inne oleje. Podane powyżej produkty nie mają w sobie naturalnej zawartości glutenu. Mogą jednak w procesie produkcji zostać nim uzupełnione, dlatego zawsze powinno się czytać etykietę z informacją o danym składzie produktu.
Choroby spowodowane przez nietolerancję glutenu
Większość społeczeństwa nie ma problemu i spokojnie może spożywać produkty, które zawierają gluten. Niestety niektórzy, muszą bardziej uważać i dokładnie sprawdzać, w czym występuje, z racji na jego nietolerancje w organizmie. Wtedy rozwiązaniem jest stosowanie specjalnej diety bezglutenowej, dzięki której dolegliwości ustąpią albo nie będą się pojawiać.
Alergia na gluten
To nietolerancja pokarmowa na białko zawarte w pszenicy. Można ustalić, że prawie ¼ osób mających problemy z alergią pokarmową, posiada również nietolerancję glutenową. Bardzo często występuję u dzieci w postaci zapalenia skóry, natomiast bardzo rzadko przejawia się dolegliwościami układu pokarmowego lub oddechowego. Z kolei u osób dorosłych zmagających się z chorobą, można zaobserwować nudności, biegunki, problemy z oddychaniem czy podrażnienia jamy ustnej. Diagnostyka polega na wyeliminowaniu z diety produktów glutenowych, a po pewnym czasie znów wprowadza do jadłospisu, żeby obserwować reakcję organizmu. W przypadku wykrycia alergii leczenie opiera się głównie na diecie bezglutenowej.
Nadwrażliwość na gluten
Kiedy wykluczono alergię na pszenicę albo celiakię, a kosmki jelitowe nie zanikają, po spożyciu pokarmu zawierającego gluten, mowa wtedy o nadwrażliwości na gluten. Choroba dotyka głównie osoby dorosłe oraz ma podobne dolegliwości jak w przypadku alergii glutenowej. Niepokoją jednak inne czynniki związane z nadwrażliwością. Do takich należą jej powiązania z chorobami psychicznymi, takimi jak autyzm albo schizofrenia. Badania pokazują, że po wprowadzeniu diety niezawierającej glutenu, problemy psychiczne stają się łagodniejsze.
Choroba Dűhringa
Schorzenie, które przejawia się w postaci zapalenia skórnego. Bardzo często występuje u osób, które genetycznie są powiązanie z otoczeniem chorującymi na celiakię. Jej występowanie można zaobserwować między 14 a 40 rokiem życia, w większości przypadku. Podczas jej występowania na skórze pojawiają się grudki, pęcherzyki, które swędzą, dlatego też bardzo łatwo o pojawienie się blizn lub strupów. Zmiany występują na skórze głowy, tułowiu, pośladkach, łokci oraz kolan. Jednak nie można wykluczyć innego umiejscowienia. Zdarza się także, że oprócz problemów skórnych pojawiają się kłopoty z układem pokarmowym. Diagnostyka polega na oznaczeniu IgA, EmA albo wykonania biopsji z miejsca, gdzie występują zmiany skórne.
Celiakia
Nazywana także chorobą trzewną jest nieuleczalna. Jest autoimmunologiczna, a więc związaną z nieprawidłową reakcją układu odpornościowego na własne tkanki. Spożyty gluten powoduje zanik kosmków jelita cienkiego, które w konsekwencji wpływają na niedobory żywieniowe, powodując przy tym negatywne skutki zdrowotne, nawet zagrażające życiu osoby. Celiakia może pojawić się w każdym wieku, także u dzieci. Dolegliwościami występującymi podczas choroby są biegunki, wzdęcia oraz spadek masy ciała. W przypadku postaci atypowej przejawia się przez zmiany skórne, zapalenie stawów, spadek koncentracji bóle głowy, a nawet depresje. Bardzo często dochodzi do sytuacji, gdzie objawy choroby są lekceważone albo mylone z innymi podobnymi schorzeniami. Dlatego rozpoznanie celiakii wymaga odpowiedniego podejścia lekarza oraz wielu badań. Praktycznie nie zdarza się, żeby choroba została, zdiagnozowała podczas pierwszej wizyty lekarskiej.
Należy uwzględnić wszystkie możliwe sposoby badań, aby rozpoznać celiakię. Do takich badań można zaliczyć: EmA (przeciwciała mięśni gładkich), tTG (obecność przeciwciał transglutaminazy tkankowej), DPG (obecność ciał gliadyny), IgA (przeciwciała przeciw tTG potwierdzających nadwrażliwość na gluten). Oprócz laboratoryjnych badań zaleca się badanie histopatologiczne, czyli biopsję jelita cienkiego. Celiakia to choroba genetyczna, dlatego w pewnych sytuacjach można doszukać się obecności antygenów HLA –DQ2 oraz HLA – DQ8. Leczenie celiakii to przede wszystkim zastosowanie ścisłej diety, która nie zawiera glutenu.
Zaznaczyć trzeba, że wszystkie dolegliwości bezpośrednio spowodowane przez gluten, powinny być pod nadzorem lekarza specjalisty. Wszelkie próby na własną rękę są niewłaściwe i mogą jedynie zniekształcić stan choroby, prowadząc do jeszcze większych powikłań.
Źródła: